Trái với lầm tưởng phổ biến, chính Vật và các hình thức grappling (ôm, ghì, siết) mới là "vua" của những cuộc giao tranh cận chiến, là yếu tố quyết định sự sống còn khi hai hàng quân xáp lại gần nhau.

Khi nhắc đến võ thuật trên chiến trường, trí tưởng tượng của chúng ta thường bay bổng với hình ảnh những kiếm sĩ múa kiếm điệu nghệ, những cung thủ bách phát bách trúng, hay những màn quyền cước hoa mỹ như trong phim ảnh. 

Tuy nhiên, sự thật trần trụi và tàn khốc của các trận chiến thời vũ khí lạnh lại tôn vinh một kỹ năng khác, một môn võ nguyên thủy, thô ráp nhưng hiệu quả đến chế.t người: Môn Vật.
Bối cảnh thực của chiến trường: Không có chỗ cho sự hoa mỹ
Để hiểu tại sao Vật lại chiếm ưu thế, trước hết chúng ta phải xóa bỏ hình dung lãng mạn về chiến tranh. Một trận chiến thời cổ đại hay trung đại không phải là một chuỗi các cuộc đấu tay đôi lịch lãm. Đó là một "cối xa.y th.ịt" hỗn loạn, ồn ào và chật chội. Binh lính được tổ chức thành các đội hình dày đặc, gọi là "võ trận" – như đội hình Phalanx của người Hy Lạp hay bức tường khiên (shield wall) của người Viking và La Mã.

Trong một không gian bị ép chặt bởi khiên, giáo, vũ khí và x.ác người, không hề có đủ khoảng trống hay thời gian để một cá nhân thi triển những đường quyền, cú đá phức tạp. Mặt đất thì trơn trượt vì bùn đất và m.áu. Tiếng la hét, tiếng vũ khí va chạm át đi mọi thứ. Trong bối cảnh địa ngục trần gian đó, cuộc chiến nhanh chóng biến thành những màn xáp lá cà (melee) ở cự ly cực gần. Và đây chính là lúc Vật lên ngôi.

Tại sao Vật lại là kỹ năng sinh tồn tối thượng?
Khi khoảng cách giữa hai đối thủ chỉ còn là một cánh tay, hiệu quả của các vũ khí dài như giáo, kiếm dài sẽ giảm đi đáng kể. Cuộc chiến lúc này được quyết định bởi khả năng kiểm soát cơ thể đối phương. Vật cung cấp chính xác những gì một người lính cần:
Kiểm soát và vô hiệu hóa: Mục tiêu tối thượng của Vật là kiểm soát trọng tâm và thăng bằng của đối thủ. Bằng cách ôm, ghì, khóa và quật ngã, một người lính có thể khống chế hoàn toàn đối phương, khiến họ không thể sử dụng vũ khí chính của mình. Một kiếm sĩ dù giỏi đến đâu cũng trở nên vô hại khi bị nhấc bổng khỏi mặt đất hoặc bị ghì chặt xuống bùn.

Mở ra cơ hội kết liễu: Vật không nhất thiết phải kết thúc trận đấu bằng các đòn siết. Vai trò quan trọng nhất của nó là tạo ra một khoảnh khắc sơ hở chí mạng. Khi đã khống chế được đối thủ, người lính có thể dễ dàng rút vũ khí phụ - thường là một con da.o găm hoặc đoản đao (như con dao Pugio của lính La Mã) - và kết liễu kẻ địch một cách nhanh gọn. 
Đây chính là công thức kinh điển: Xáp lại gần -> Dùng Vật để khống chế -> Kết liễu bằng đoản đao.

Bảo toàn năng lượng: So với việc vung vũ khí nặng liên tục, các kỹ thuật vật giúp người lính sử dụng sức mạnh của đối thủ để chống lại chính họ, giúp bảo toàn thể lực quý giá trong một trận chiến kéo dài.

Minh chứng từ những đế chế thiện chiến nhất lịch sử

Lịch sử đã chứng minh luận điểm này qua chính những dân tộc chinh phạt lừng lẫy nhất.

Hy Lạp và La Mã: Người Hy Lạp cổ đại tôn sùng Pankration, một môn võ tổng hợp giữa quyền Anh và vật, được xem là kỹ năng chiến đấu đỉnh cao và là một phần trong huấn luyện binh lính. Các chiến binh Sparta huyền thoại cũng là những bậc thầy về chiến đấu cận chiến mà nền tảng là môn vật. Với người La Mã, dù nổi tiếng với đội hình kỷ luật và thanh đoản kiếm Gladius, mỗi một quân đoàn viên đều được huấn luyện kỹ năng vật để chiến đấu khi đội hình tan rã hoặc khi kẻ địch đã áp sát sau bức tường khiên.

Đế chế Mông Cổ: Với người Mông Cổ, Vật (Bökh) không chỉ là môn thể thao dân tộc, nó là một phần của văn hóa và phương thức huấn luyện chiến binh. Ba "kỹ năng của đấng nam nhi" (Eryn Gurvan Naadam) bao gồm cưỡi ngựa, bắn cung và vật. Sức mạnh và kỹ năng vật giúp các kỵ binh Mông Cổ có thể kéo đối thủ ngã khỏi ngựa, và chiếm ưu thế tuyệt đối trong các cuộc hỗn chiến. Chính Genghis Khan đã dùng các giải đấu vật để tuyển chọn những tướng lĩnh tài ba và binh lính khỏe mạnh nhất cho đội quân của mình.

Đế chế Ottoman và Nga: Các chiến binh Janissary của Đế chế Ottoman cũng là những đô vật đáng gờm, với môn vật dầu Thổ Nhĩ Kỳ (Yağlı güreş) là một phần quan trọng trong quá trình rèn luyện. Tương tự, nền tảng của võ thuật Sambo nổi tiếng của Nga cũng có nguồn gốc sâu xa từ các phong cách vật truyền thống của các dân tộc trong khu vực.

Võ thuật luôn biến đổi để thích ứng với môi trường của nó. Những môn võ chúng ta thấy trên phim ảnh được thiết kế cho mục đích biểu diễn hoặc tự vệ cá nhân trong thời bình. Nhưng trên chiến trường cổ đại, nơi sự sống và cái chết được định đoạt trong tích tắc giữa một biển người hỗn loạn, hiệu quả thô ráp luôn chiến thắng sự hoa mỹ.

Vật, với sự tập trung vào kiểm soát, cân bằng và kết liễu ở cự ly gần, chính là ngôn ngữ thực sự của cận chiến. Nó không đẹp, không thơ mộng, nhưng nó là kỹ năng đã giúp những người lính từ La Mã đến Mông Cổ sống sót và chiến thắng. Vì vậy, lần tới khi nghĩ về một chiến binh vĩ đại, thay vì hình dung một kiếm khách, hãy nghĩ về một đô vật lấm lem bùn đất, bởi rất có thể, ông ta mới là người đứng vững cuối cùng trên chiến trường.
Lê Nguyễn